Giữa dải đất miền Trung đầy nắng gió, có một vùng đất đang vươn mình mạnh mẽ – Quảng Trị mới, nơi giao hòa giữa hai miền văn hóa Quảng Trị xưa và Quảng Bình cũ. Đây không chỉ là vùng đất của những chiến công oanh liệt, của những trang sử vàng chói lọi, mà còn là miền đất ẩn chứa kho tàng văn hóa sâu dày, đậm đà bản sắc Việt.
Với thiên nhiên hoang sơ, con người hiền hòa và bề dày di sản, Quảng Trị mới mang trong mình tiềm năng to lớn để trở thành trung tâm du lịch văn hóa – lịch sử – tâm linh của cả miền Trung, nơi mỗi bước chân du khách là một hành trình trở về với cội nguồn dân tộc.
Ảnh: Cảnh đẹp Quảng Trị mới
1. Vùng đất giao thoa văn hóa – nơi lịch sử và con người hòa quyện
Từ xưa, vùng đất này đã là ranh giới giữa hai nền văn hóa lớn: Chămpa cổ và Đại Việt. Sự giao thoa ấy để lại dấu ấn đậm nét trong kiến trúc, tín ngưỡng, phong tục, trong những điệu hò, câu hát mộc mạc mà sâu lắng. Vượt lên những thăng trầm lịch sử, Quảng Trị mới hôm nay vẫn giữ trọn linh hồn của miền đất anh hùng – nơi từng là “tuyến lửa” trong hai cuộc kháng chiến, nơi con người sống giản dị, nghĩa tình, nhưng đầy kiêu hãnh.
Từ sông Bến Hải, cầu Hiền Lương, nơi chia cắt hai miền đất nước, đến thành cổ Quảng Trị, nghĩa trang Trường Sơn, địa đạo Vịnh Mốc… mỗi tấc đất, mỗi ngọn cỏ nơi đây đều thấm đẫm mồ hôi và máu xương của bao thế hệ cha anh.
Ngày nay, mỗi bước chân du khách đến đây không chỉ là một hành trình khám phá mà còn là chuyến trở về với quá khứ, để tri ân những người đã ngã xuống cho hòa bình hôm nay.
Phía bắc – vùng Quảng Bình xưa – miền “gió Lào cát trắng”, quê hương của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cũng mang trong mình những di tích lịch sử quan trọng: Hang Tám Cô, bến phà Long Đại, đường Hồ Chí Minh huyền thoại… Nơi đây từng là huyết mạch vận chuyển lương thực, vũ khí cho chiến trường miền Nam. Bởi thế, phát triển du lịch văn hóa – lịch sử ở Quảng Bình và Quảng Trị không chỉ là khai thác giá trị du lịch mà còn là cách giữ gìn ký ức dân tộc.
2. Kho tàng di sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú
Du lịch văn hóa ở Quảng Trị mới được ví như một bản trường ca sống động, nơi mỗi địa danh là một khúc nhạc, mỗi con người là một nốt trầm sâu lắng.
Quảng Trị mới hiện có hàng trăm di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh trải dài từ biển Cửa Tùng, Cửa Việt đến dãy Trường Sơn hùng vĩ. Riêng Quảng Trị cũ có trên 500 di tích, trong đó hơn 70 di tích cấp quốc gia, nổi bật như Thành cổ Quảng Trị, Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn, Khu di tích đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải, Địa đạo Vịnh Mốc, Khe Sanh, Tà Cơn... Còn Quảng Bình có hơn 300 di tích, bao gồm chùa Hoằng Phúc, đình Lũ Phong, nhà lưu niệm Đại tướng Võ Nguyên Giáp… Những điểm đến ấy tạo nên một “bảo tàng sống” giữa lòng miền Trung, nơi mỗi viên gạch, mỗi nén nhang, mỗi khúc sông đều kể lại câu chuyện về khát vọng hòa bình và tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam.
Ảnh: Thành cổ Quảng Trị về đêm
Bên cạnh di sản chiến tranh, Quảng Trị mới còn mang trong mình kho tàng văn hóa dân gian đặc sắc.
Ở phía bắc, những làn điệu hò khoan Lệ Thủy, hò hụi Quảng Ninh vẫn vang vọng trên đồng ruộng, sông nước – âm thanh của lao động, của tình yêu và niềm tin vào cuộc sống. Ở phía nam, những hò mái nhì, mái đẩy vang lên trong các lễ hội Cầu Ngư hay ngày hội làng biển, phản ánh tâm hồn phóng khoáng của người miền Trung. Đây chính là nguồn tài nguyên vô giá để phát triển du lịch văn hóa – nghệ thuật biểu diễn, du lịch cộng đồng và trải nghiệm di sản.
Không thể không nhắc đến lễ hội truyền thống – yếu tố làm nên sắc màu riêng cho Quảng Trị mới.
Từ lễ hội Cầu Ngư của ngư dân vùng biển, hội đua thuyền sông Kiến Giang, lễ hội Rằm tháng Ba Minh Hóa cho đến lễ hội tri ân Thành cổ Quảng Trị, mỗi lễ hội đều là dịp để cộng đồng hướng về cội nguồn, khẳng định tinh thần đoàn kết và lòng biết ơn. Các lễ hội ấy không chỉ giữ vai trò tâm linh mà còn là sản phẩm du lịch hấp dẫn, thu hút hàng vạn du khách về với miền đất anh hùng.
Ảnh: Lễ hội đua thuyền truyền thống trên Sông Kiến Giang
3. Con người – linh hồn của du lịch văn hóa Quảng Trị mới
Nếu di sản là thân thể của du lịch văn hóa, thì con người chính là linh hồn của nó. Người Quảng Trị – Quảng Bình mang trong mình nét đặc trưng của người miền Trung: mộc mạc, chịu thương, chịu khó, mà vẫn chan chứa tình người. Trong nụ cười của họ có nắng gió quê hương, trong giọng nói có hồn sông nước và trong ánh mắt là sự kiên cường, chân thành.
Ảnh: Nét đẹp lao động của người dân Quảng Trị
Du khách đến với Quảng Trị hôm nay không chỉ để nghe kể về những năm tháng chiến tranh oanh liệt, mà còn để chạm vào đời sống văn hóa đang đập nhịp trong từng nếp nhà, từng dòng sông, từng nụ cười của người dân nơi đây. Họ có thể ngủ trong những ngôi nhà rường cổ rêu phong, nơi gỗ thời gian vẫn còn lưu mùi nhựa thông và hơi thở của quá khứ. Họ được thưởng thức bữa cơm cá kho làng chài, giản dị mà đậm đà như chính tấm lòng người miền Trung sau những mùa bão giông. Buổi chiều, du khách cùng người dân gói bánh bột lọc, chèo thuyền trên sông Son, để cảm nhận nhịp sống chậm rãi, hiền hòa của vùng quê gió Lào cát trắng. Và khi đêm xuống, trong ánh trăng bàng bạc soi qua triền nước, tiếng hò khoan ngân lên, mộc mạc mà tha thiết, như chắp nối giữa hôm nay và quá khứ, giữa con người và thiên nhiên, giữa du khách và mảnh đất này.
Mỗi trải nghiệm tưởng chừng đơn sơ ấy lại để lại một dư âm sâu lắng trong tâm hồn người lữ khách. Bởi văn hóa Quảng Trị không chỉ được lưu giữ trong những nhà trưng bày hay di tích, mà hiện hữu trong chính đời sống bình dị mỗi ngày – trong cách người dân chào nhau buổi sớm, trong giọng nói đượm nắng gió, trong lòng hiếu khách và sự kiên cường đã thấm vào máu thịt. Chính con người ấy – thân thiện, tự trọng, nghĩa tình – đã khiến Quảng Trị trở thành điểm đến của cảm xúc, nơi mỗi người tìm thấy sự bình yên sau những bộn bề, sự thấu hiểu sau những câu chuyện, và sự gắn bó sau mỗi lần ghé lại.
4. Sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và văn hóa
Với địa hình đặc trưng của miền Trung – có biển, có rừng, có núi, có hang động – Quảng Bình và Quảng Trị là “bảo tàng thiên nhiên mở” giàu tiềm năng phát triển du lịch văn hóa – sinh thái.
Ở Quảng Bình, Phong Nha – Kẻ Bàng, Hang Sơn Đoòng, Hang Én, Suối Moọc, Sông Chày – Hang Tối không chỉ là điểm đến khám phá mà còn là “bối cảnh văn hóa”, nơi con người gắn bó với núi rừng qua bao đời.
Ở Quảng Trị, biển Cửa Tùng, Cửa Việt, đảo Cồn Cỏ, hay rừng nguyên sinh Đakrông không chỉ mang vẻ đẹp hoang sơ mà còn ẩn chứa nhiều giá trị văn hóa bản địa – từ lễ hội của người Vân Kiều đến những câu chuyện huyền thoại về núi rừng Trường Sơn.
Du khách đến đây không chỉ ngắm cảnh, mà còn được hòa mình vào đời sống của cộng đồng – nơi thiên nhiên và văn hóa đan xen, nơi mỗi dòng sông, ngọn núi đều có linh hồn.
Trong những năm gần đây, mô hình du lịch cộng đồng ở bản Khe Rinh (Đakrông), bản Chày Lập (Phong Nha), thôn Nà Mòn (Minh Hóa)… đang chứng minh hiệu quả rõ rệt. Du khách được trải nghiệm văn hóa Bru – Vân Kiều, thưởng thức ẩm thực địa phương, tham gia đan lát, dệt thổ cẩm, và nghe kể chuyện dân gian quanh bếp lửa.
Đây chính là hướng đi bền vững: phát triển du lịch văn hóa gắn với sinh kế người dân, bảo tồn bản sắc và hạn chế tác động đến môi trường.
Ảnh: Cảnh đẹp Quảng Trị
5. Tiềm năng và định hướng phát triển du lịch văn hóa trong tương lai
Trong dòng chảy hội nhập của thời đại mới, du lịch không còn chỉ là những chuyến đi để “ngắm nhìn” cảnh vật, mà là hành trình để hiểu – cảm – và sống cùng văn hóa. Trên hành trình ấy, Quảng Trị mới – vùng đất giao hòa giữa ký ức và hiện tại, giữa bản lĩnh và lòng nhân hậu – đang hội đủ tiềm năng để trở thành trung tâm du lịch văn hóa đặc sắc của miền Trung.
Với kho tàng di sản lịch sử phong phú, cảnh quan yên bình và con người hiền hậu, Quảng Trị có thể bứt phá theo nhiều hướng phát triển bền vững:
5.1. Du lịch văn hóa – lịch sử:
Không chỉ dừng lại ở việc tham quan di tích, du lịch lịch sử tại Quảng Trị cần được “kể lại” bằng hơi thở của con người và trải nghiệm thực tế. Các điểm đến như Thành cổ Quảng Trị, Nghĩa trang Trường Sơn, đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải, Đường 9 – Khe Sanh… có thể trở thành bảo tàng sống cho thế hệ trẻ học về lòng yêu nước, về giá trị của hòa bình, thông qua các chương trình tái hiện, tham quan tương tác, hay hoạt động giáo dục trải nghiệm “một ngày làm chiến sĩ”.
5.2. Du lịch văn hóa – tâm linh:
Quảng Trị mới mang trong mình không gian thiêng liêng kết nối những giá trị tinh thần sâu sắc của dân tộc. Tuyến du lịch Chùa Hoằng Phúc – Thành cổ Quảng Trị – Mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp không chỉ là hành trình hành hương mà còn là hành trình tìm về cội nguồn, tri ân quá khứ, nuôi dưỡng tâm hồn. Mỗi điểm đến mang một ý nghĩa riêng – Hoằng Phúc là dấu ấn Phật giáo lâu đời, Thành cổ là biểu tượng của lòng kiên trung, còn Vũng Chùa – Đảo Yến là nơi lắng đọng tâm linh của cả dân tộc.
5.3. Du lịch cộng đồng – trải nghiệm văn hóa:
Sức sống của du lịch văn hóa nằm ở cộng đồng. Những bản làng người Vân Kiều, Pa Cô hay làng chài ven biển hoàn toàn có thể trở thành điểm đến trải nghiệm độc đáo, nơi du khách được cùng người dân làm nông, dệt vải, nấu ăn, đánh cá – để hiểu và yêu hơn nhịp sống miền gió Lào cát trắng. Việc xây dựng mô hình du lịch cộng đồng không chỉ mang lại sinh kế, mà còn giữ gìn bản sắc và khơi dậy niềm tự hào văn hóa bản địa – yếu tố cốt lõi giúp Quảng Trị phát triển bền vững.
5.4. Du lịch lễ hội và nghệ thuật dân gian:
Nếu Quảng Bình tự hào với hò khoan Lệ Thủy, thì Quảng Trị cũng có kho tàng dân ca, lễ hội và phong tục đậm chất miền Trung. Việc khôi phục các lễ hội truyền thống, như hội đua thuyền, hội Cầu Ngư, lễ hội Ariêu Ping của người Vân Kiều, cùng việc đưa các làn điệu dân ca, dân vũ lên sân khấu du lịch sẽ tạo nên dấu ấn khác biệt. Mỗi lễ hội, mỗi câu hát, mỗi điệu múa không chỉ là hoạt động giải trí mà còn là sợi dây kết nối du khách với tâm hồn người Quảng Trị.
5.5. Du lịch sáng tạo – quảng bá hình ảnh vùng đất hòa bình:
Trong kỷ nguyên truyền thông số, hình ảnh “Quảng Trị mới” cần được lan tỏa bằng các sản phẩm du lịch số, phim tài liệu, tour ảo 360 độ, và chiến dịch quảng bá đa ngôn ngữ. Hướng đến xây dựng thương hiệu du lịch “Quảng Trị – vùng đất của ký ức, văn hóa và hòa bình”, địa phương có thể kết hợp các giá trị di sản chiến tranh với thông điệp hòa hợp, để biến quá khứ đau thương thành nguồn cảm hứng cho tương lai nhân văn.
Để làm được điều đó, cần sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và người dân: bảo tồn di sản, đầu tư hạ tầng, đào tạo nhân lực du lịch, đồng thời quảng bá hình ảnh Quảng Trị mới như “vùng đất của ký ức, văn hóa và hòa bình”.
Ảnh: Hang Sơn Đoòng - Viên ngọc quý của thiên nhiên Quảng Trị
Quảng Trị mới – nơi hợp nhất giữa Quảng Trị cũ và Quảng Bình xưa – không chỉ là sự gộp lại về địa lý, mà là sự hòa quyện của hai dòng văn hóa, hai bản sắc, hai tâm hồn.
Trên mảnh đất ấy, từng nhành cây, ngọn cỏ đều kể chuyện về quá khứ kiên cường; từng câu hò, làn điệu lại vang lên niềm tin vào tương lai tươi sáng.
Du lịch văn hóa ở Quảng Trị mới không chỉ là hành trình khám phá, mà là hành trình tri ân, hành trình tìm lại giá trị cội nguồn – nơi văn hóa, con người và thiên nhiên cùng hòa nhịp trong bản giao hưởng của hòa bình và phát triển.
Với tiềm năng phong phú, với truyền thống lịch sử và bản sắc văn hóa đậm đà, Quảng Trị mới xứng đáng trở thành trái tim du lịch văn hóa của miền Trung, điểm đến của cảm xúc và ký ức – nơi quá khứ được tôn vinh, hiện tại được nuôi dưỡng và tương lai đang mở rộng đón chờ.
